HOF TER STRAETEN

ONROEREND ERFGOED

Klik hier om de lijst van het onroerend erfgoed te Jabbeke, zoals beschreven in 2012, te consulteren.

Het Hof van Straeten is een rechte dreef die vanaf de dorpskern van Varsenare naar het kasteeldomein 'Hof van Straeten' leidt en daar afbuigt naar de Popstaelstraat. De dreef is afgezoomd door een monumentale dubbele rij eiken, beuken en populieren. Het tracé loopt van zuid naar noord en gaat terug op de private toegangsdreef tot de heerlijkheid 'Hof van Straeten'.

In de 12de eeuw trokken de Heren van Straten een burcht op ten noorden van de kerk van Varsenare. In de loop der tijden groeide de burcht uit tot een utigebreid kasteeldomein. Aan de toegangen van de dreef aan de Oude Dorpsweg en de Popstaelstraat zijn telkens twee lage hardstenen baliepalen bewaard, achtkantig en met bolle top.

Op de hoek met de Legeweg werd tijdens de aanleg van een Duits munitiepark in de Eerste Wereldoorlog een belangrijke archeologische site gevonden met resten van Keltische bebouwing.

HET OUDE HOF VAN STRATEN - HOF VAN STRATEN

In de ommelopers is steeds sprake van deze twee locaties. Deze situatie kennen we al in 1478, bij de oudste ommeloper. Het betreft echter twee verschillende locaties. Het Oude Hof van Straten lag ten noordoosten van de huidige inplanting en het Hof van Straten is een volledige nieuwbouw uit vermoedelijk de 14de eeuw.

In 1848 liet Anselm II van Caloen de Basseghem het Oude Hof van Straten afbreken en heropbouwen. Midden de 20ste eeuw werd ook dit kasteel afgebroken en vervangen door een bungalow met omwalling.

De Heren van Straten hadden plaatselijk grote macht: zij waren een soort ambtenaren die het recht hadden om op hun domeinen en van hun vazallen te Nieuwmunster, Houtave, Schore, Sint-Andries, Snellegem, Stalhille en Zuienkerke belastingen te innen. Ze bezaten rechtsmacht tot op zekere hoogte: ze benoemden de baljuw en een schepenbank om juridische zaken van lagere orde te beslechten.

De dreef die van het kasteel naar het dorp leidde, werd door de Heer de l'Espée in een ruilverkaveling rechtgetrokken en als een echte dreef aangelegd. Na de vernietigende ontploffing van 1918 moest ze heraangelegd worden. Later werd ze verhard en slechts gedeeltelijk voor het verkeer opengesteld.

DOMEIN HOF VAN STRAETEN

Hof van Straeten nrs. 1-1A. Domein "Hof van Straeten", oorspronkelijk de residentie van de invloedrijke Heren van Straten, die in de 12de eeuw een burcht lieten bouwen ten noorden van de kerk van Varsenare en van daaruit een erg belangrijke heerlijkheid uitbouwden. Nu nog bestaande uit een omwald, en door hekkens tussen mooie neoclassicistische, hardstenen pijlers afgesloten parkdomein met centrale onregelmatige vijver, een woning uit 1971 op de fundamenten van het 19de-eeuwse kasteeltje en verbouwde resten van de bijgebouwen als de oranjerie, de ijskelder en het koetshuis. De lange dreef vanaf de Oude Dorpsweg tot aan het domein is door haar dubbele rijen eiken, beuken en populieren een erg indrukwekkend en beeldbepalend element in de dorpskern van Varsenare.

De 12de-eeuwse burcht van de Heren van Straten was gelegen op een opperhof-neerhofsite, gekenmerkt door een dubbele, vierkante omwalling. Het slot was met torens versterkt, een poort met ophaalbrug verleende toegang tot het opperhof. De eerste vermelding van "thof van Straten" dateert van 1435; de naam bleef ongewijzigd ondanks de overgang van de heerlijkheid naar andere families. Op de kaart van Pieter Pourbus van 1561-1571 wordt de heerlijkheid op die manier afgebeeld met de benaming "Hof ter Strate". In de 17de eeuw werd het slot vernield; wellicht werd in 1674 een nieuw kasteel opgetrokken op dezelfde plaats, volgens de bestaande literatuur nog verschillende keren aangepast. Vanaf 1760 komt de familie van Caloen op het Hof van Straten wonen, na huwelijk tussen Anna-Maria de l'Espée en Pieter-Cornelis van Caloen. Op de kaart van Ferraris (1771-1778) wordt het goed niet bij naam genoemd, en weergegeven als drie grote gebouwen en een kleiner op een rechthoekig, breed omwald opperhof, waarrond een ruime boomgaard. In 1803 laat Anselm van Caloen de dreef tussen dorp en kasteel rechttrekken. Het Primitief Kadasterplan van 1834 registreert "'t Hof Van Straeten" als een lusthof bestaande uit verschillende gebouwen op een onregelmatig, langwerpig terrein met onregelmatige walgracht. Op de zuidoosthoek van het terrein, een rond voorhof waarop drie dreven uitkomen, één naar het dorp toe (zuid), een ander naar de Oosternieuwweg (oost), een derde langs het terrein naar de Hogeweg (noord). In 1845 worden alle gebouwen op het domein afgebroken en wordt een nieuw neoclassicistisch kasteeltje opgetrokken in opdracht van Anselmus van Caloen de Basseghem. Bij de aanpassingen op het domein wordt ook de walgracht vergroot naar het oosten toe tot aan de dreef; de oorspronkelijke brede oostelijke gracht wordt uitgebouwd tot vijver, ten westen waarvan het nieuwe kasteeltje staat. Een bijgebouw met oude puntgevel wordt bewaard, ten westen van het kasteeltje. In 1863 worden twee elementen aan het domein toegevoegd: een ijsput in de noordoostelijke hoek, en een serre aan de rand van een grote moestuin aan de oostzijde van het omwalde terrein. In 1868 wordt de toegang tot het domein in de zuidoosthoek gewijzigd, waarbij het ronde voorplein gesupprimeerd wordt en wellicht het huidige toegangshek wordt geplaatst. In 1918 wordt een deel van de monumentale eikendreef naar het domein vernietigd door ontploffing van het Duitse munitiedepot. In 1971 laat de familie van Caloen op de kelders van het 19de-eeuwse kasteeltje een nieuwe woning optrekken. De oranjerie en het koetshuis worden daarbij aangepast en uitgebreid.

HOEVE DE WARANDE

Hof van Straeten nr. 3. Hoeve zgn. "De Warande", in de 19de eeuw in opdracht van de familie van Caloen als neerhof bij en ten zuiden van het "Hof van Straeten" opgericht (cf. Hof van Straeten nrs. 1-1A).

In 1836 laat baron Anselmus van Caloen-de Basseghem een boerenhuis bouwen ten zuiden van de ingang tot het kasteeldomein, in het kadaster geregistreerd met boomgaard en moestuin. In 1860 wordt de bouw van een huis-schuurvolume ten westen van het huis geregistreerd in het kadaster. In 1868 volgt de bouw van een nieuwe schuur ten oosten van het woonhuis, parallel met de dreef. In 1878 worden de twee oudste volumes uitgebreid en wordt ten zuiden een broeikas toegevoegd, die in 1929 wordt vervangen en later wordt afgebroken. Op het einde van de 20ste eeuw worden uitbreidingen van de gebouwen uitgevoerd en nieuwe loodsen gebouwd, om tot de huidige samenstelling te komen.

Hoeve met losse geel-bruine bakstenen bestanddelen onder pannen zadeldaken op een grotendeels verhard erf. De kleurschakeringen van de bakstenen wijzen op latere verhogingen en wijzigingen. Boerenhuis (in kern van 1836) met ten oosten aansluitende stal en schuur (1868) aan noordzijde van het erf, haaks op de straat. Ten oosten en ten westen van het hoofdvolume, een schuur (nok haaks op huis), resp. van 1868 en 1860. Boerenhuis van vier traveeën en één bouwlaag op gepekte plint, onder overkragend en op schoren gedragen zadeldak met blauwe Vlaamse pannen. Licht getoogde muuropeningen met strek en verzorgd 19de-eeuws schrijnwerk; de vensters zijn beluikt en hebben hardstenen onderdorpels; deur met gedeeld bovenlicht. Ten oosten aansluitende schuur met geïncorporeerde stallen onder een doorlopend zadeldak met rode Vlaamse pannen; gewijzigde muuropeningen met rood geschilderde deuren en poort; in oostelijke traveeën luchtgleuven in de vorm van schietgaten. Boerenhuis en schuur/stal zijn opgehoogd, cf. kleurverschil in baksteenmetselwerk boven de muuropeningen. Tegen de straat aan, schuur met geïncorporeerde stallen, vijf traveeën en één bouwlaag onder een zadeldak met blauwe en rode Vlaamse pannen en een gemetseld dakvenster. De traveeën zijn door pilasters gescheiden; de muuropeningen zijn grondig gewijzigd. In de zuidelijke zijpuntgevel een rondbogige laaddeur. Het derde 19de-eeuwse gebouw is niet waar te nemen van op straat.